RAMAZAN YARDIMININ VERGİSİ DE VAR

Özellikle Ramazan aylarında birçok şirket tarafından personeline Toplu İş Sözleşmesi, İş Sözleşmeleri veya İşyeri Uygulamaları nedeniyle ayni yardımlarda bulundukları görülmektedir. İşte bu şekilde işyerlerinde Ramazan erzakının nakit veya ayni olarak dağıtıldığı görülmektedir.

Gelir Vergisi Kanunu'nun 61. maddesinde "Ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir." şeklinde tanımlanmıştır.

Vergi kanunlarımızda iş hukukundan farklı olarak ücretin para yerine ayın olarak ödenmesine olanak tanımaktadır. Ayın; hizmet erbabına bedelsiz olarak verilen işletmenin imal ettiği emtia olabileceği gibi işletmenin satışa konu ettiği emtia veya ayın olarak sağlanan her türlü menfaat ve hizmet gibi paradan başka değerler olabilmektedir.

Para ile (nakit) ödeme dışında "ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatler" de ücret olarak kabul edilmektedir. Hizmet karşılığı verilen ayınlar, verildiği gün ve yerdeki ortalama perakende fiyatları ile değerlenir. Perakende fiyat; işlendikten sonra veya aynen tekrar satışa arz edilmeyecek ve normal bir tüketicinin ortalama ihtiyacını geçmeyecek miktardaki satışlara uygulanan fiyatı ifade eder. Ayni değerin verildiği gün ve yerde, bu tür satışlar için uygulanan birden fazla fiyat varsa, bunların ortalaması alınır.

Ayni değerin verildiği gün o yerde o mal için uygulanan perakende satış fiyatlarının tespit edilmesi, birden fazla fiyat varsa bu fiyatların ortalamasının alınması suretiyle ayının o günkü değerinin bulunması ve bu değerin ücret olarak dikkate alınması gerekmektedir.

Personele yapılan ayni yardımlar personelin eline geçen net ücret olduğundan brütleştirilerek gelir vergisi hesaplanır. Bu bedel net ücret ödemesi kabul edilir ve istisna kapsamında olmadığı için brüt tutarı üzerinden gelir vergisine tabi tutulur.. Vergilendirme erzak harcamasının KDV'li bedeli net ücret gibi dikkate alınıp, brütleştirilmek ve brütleştirilen tutar üzerinden de gelir vergisi ve damga vergisi kesintisine tabi tutulduktan sonra gider yazılması gerekmektedir.

Gelir vergisi hesaplanırken yardımın brüt tutarının, personelin ilgili aya ait diğer ücretinin gelir vergisi matrahına dahil edilerek gelir vergisi hesaplanmalıdır. Yapılan yardımların brüt tutarı maliyet veya gider olarak dikkate alınır.

İşveren, ücretliye verdiği malın perakende satışını yapmakta ise, değerleme kendi perakende satış fiyatının ortalaması ile yapılabilir. Ücretliye verilen ayni değer, dışarıdan satın alınmış ve satın alınan miktar, normal bir tüketicinin ortalama ihtiyacını aşmıyorsa, diğer bir deyimle perakende satış fiyatı ile alınmışsa, alış fiyatı ile değerlendirilebilir. Büyük bir parti halinde satın alma varsa satın alma fiyatının o yerdeki perakende satış fiyatı ortalamasına tekabül etmez. Ortalama perakende fiyatın ayrıca tespiti ve değerlemenin ona göre yapılması gereklidir. Bu durumlarda, alış fiyatı ile değerleme fiyatı (perakende satış fiyatı) arasındaki farkın, gelir hesaplarına alacak yazılması gerekir.

Personele ayın olarak sağlanan menfaatler damga vergisinin konusuna girmediği için damga vergisi kesintisi gerektirmemektedir. Ancak, personele Ramazan Erzak bedelinin nakden ödenmesi halinde yapılan bu ödemelerin tamamının ücret sayılarak damga vergisi kesintisine tabi tutulması gerekmektedir. Diğer bir deyişle personele yemek bedelinin nakden ödenmesi halinde binde 6.6 oranında damga vergisi kesilecektir.

5510 sayılı Kanun'un 80'inci maddesi uyarınca tüm ayni yardımlar herhangi bir sınır olmaksızın SGK prim matrahı dışında kaldığından personele ayni olarak dağıtılan Ramazan Erzakı, herhangi bir hadde bağlı olmaksızın SGK prim matrahının dışında tutulacaktır. Ancak, personele Ramazan Erzakının bedelinin nakden ödenmesi halinde yapılan bu ödemelerin tamamının ücret sayılarak gelir ve damga vergisi kesintileri yanında SGK prim kesintisine tabi tutulması gerekmektedir.

Kıdem tazminatının hesabında aylık ücret tutarına kök ücretle birlikte, para ve parayla ölçülebilen ve süreklilik arzeden her türlü nakdi ve ayni ödemelerle sağlanan menfaatlerin dahil edilmesi gerekir.

İBRAHİM IŞIKLI / SOSYAL GÜVENLİK VE İŞ HUKUKU