2013 YILINDA ELDE EDİLEN VE 2014 YILINDA BEYAN EDİLECEK KONUT İLE İŞYERİ KİRA GELİRLERİNİN VERGİLENDİRİLMESİ VE UYGULAMA ÖRNEKLERİ

 

                        Gelir İdaresi Başkanlığının 2012 yılı faaliyet raporuna göre Türkiye’de kira geliri elde eden (gayrimenkul sermaye iradı elde eden) faal mükellef sayısı 1 milyon 336 bini aşmış durumda… Bu sayı son yıllardaki konut üretiminin de dikkate alınması durumunda 2013 yılında çok daha fazla sayılara ulaşacak…

 

Kira kazançları, diğer deyişle gayrimenkul sermaye iratları Gelir Vergisi Kanunu kapsamında düzenlenmiş gelir unsurlarından biridir. Söz konusu Kanun’un 70 ila 74. maddeleri arasında düzenlenen gayrimenkul sermaye iradı kanunda tadadi olarak yazılı mal ve hakların sahipleri, mutasarrıfları, zilyetleri, irtifak ve intifa hakkı sahipleri veya kiracıları tarafından kiraya verilmesinden elde edilen iratlar olarak tanımlanmıştır.

 

Bildiğiniz üzere kira kazançlarına ilişkin beyannamelerin 01-25 Mart 2014 tarihleri arasında verilmesi gerekmektedir. Yeni beyan dönemi ile beraber ihtiyaç hâsıl olacağı düşünülerekten konut ve işyeri kira geliri elde edenlerin bilgilendirilmesi, hangi hallerde ve nasıl vergilendirileceği hususunun basite indirgenmiş bir şekilde anlatılması amacıyla bu yazıyı kaleme aldım.

 

Faydası olması dileğimle…

 

1. KİRA GELİRİNİN ELDE EDİLDİĞİ DÖNEM

 

Mükelleflerce bir takvim yılı içinde o yıla ait olarak nakdî veya aynî tahsil edilen kira bedelleri, o yılda elde edilmiş gelir kabul edilecektir. Diğer yandan gelecek yıllara ait olup peşin tahsil edilen kira bedelleri, ilgili yılın geliri olarak kabul edilerek beyan edilecektir. 

 

Yabancı parayla yapılan ödemeler, ödeme gününün borsa rayici ile borsada rayici yoksa Maliye Bakanlığınca tespit edilecek kur üzerinden Türk parasına çevrilecektir.

 

Örnek: Bir apartman dairesi 2013 yılında yıllığı 30.000 TL’den 3 yıl süreli olarak kiraya verilmiş ve iki yıllık kira bedeli peşin tahsil edilmiştir.

 

Peşin tahsil edilen (30.000 x 2) 60.000 TL 2013 yılının toplam geliri olarak dikkate alınmayacaktır. Gelecek döneme ait peşin tahsil edilen kira, ilgili yılın geliri kabul edilecek ve o ilgili yılın beyannamesinde bildirilecektir. Dolayısıyla örneğimize göre 30.000 TL 2013 yılı geliri, diğer 30.000 TL 2014 yılı geliri olarak beyan edilmelidir.

 

Örnek: Kiraya verilen bir villa karşılığında kira bedeli olarak otomobil alınması durumunda otomobilin emsal bedeli o villa için tahsil edilmiş kira bedeli olarak kabul edilecektir.

 

Örnek: Sahip olduğu mülkünü konut olarak kiraya veren ve karşılığında yıllık 50.000 USD alan kişinin geliri, ödeme günü geçerli olan kur üzerinden TL’ye çevrilerek kazanç olarak dikkate alınacaktır. Örneğin tahsilat günü kur 1.81 TL ise, bedel 50.000x1.81=90.500 TL olarak dikkate alınacak ve beyan edilecektir.

 

2. KONUT VE İŞYERİ KİRA GELİRİ NEDENİYLE KİMLER BEYANNAME VERECEK?

 

 

Yukarıdaki tablo sadece kira geliri elde eden mükellefler için geçerlidir. Başka gelirlerin de birlikte elde edilmesi durumunda özel ve farklı uygulamalar olabilir.

 

Aynı yıl içinde hem konut kirası hem de işyeri kirasının birlikte elde edilmesi durumunda, konut kira gelirinden 3.200 TL istisna tutarı düşüldükten sonra kalan tutar ile işyeri kira gelirinin toplamı 26.000 TL’yi aşıyorsa, hem konut hem de işyeri kira geliri beyan edilecek, aşmıyorsa yalnızca konut kira geliri beyan edilecektir.

 

Örnek: Konut kira geliri toplamı 10.000 TL, işyeri kira geliri toplamı 35.000 TL olan bir kişinin konut ve işyeri kira gelirleri toplamı 26.000 TL’yi geçtiği için hem konut hem de işyeri kira gelirlerine ilişkin beyanname vermesi gerekmektedir. Beyannamede verginin hesaplanması sırasında işyeri üzerinden yapılan tevkifatlar hesaplanan vergiden mahsup edilecektir.

 

Örnek: Konut kira geliri toplamı 10.000 TL, işyeri kira geliri toplamı 10.000 TL olan bir kişinin konut ve işyeri kira gelirleri toplamı 26.000 TL’yi geçmediğinden sadece konut kira gelirlerine ilişkin beyanname vermesi gerekmektedir.

 

Uygulamada çoğunlukla kiralar net bedeller üzerinden akdedilmektedir. Ancak işyeri kira gelirlerinin beyan edilmesi sırasında brüt rakamlara ihtiyaç duyulmaktadır. İşyeri kira ödemelerinden yapılan stopaj oranı yüzde 20’dir. İşyeri kiralarında brüt rakamlar hesaplanırken aşağıdaki formülden yararlanmak mümkündür.

Brüt Kira = Net Kira / (1 – Stopaj Oranı)

Örnek: Aylık 1.500 TL net kira bedeli üzerinden akdedilen ve işyeri olarak kiraya verilen bir gayrimenkulün brüt kirası şöyle hesaplanacaktır:

 

Aylık Brüt Kira	1.500 / (1 - 0,20)
Aylık Brüt Kira	1.500 / 0,80
Aylık Brüt Kira	1.875 TL
Yıllık Brüt Kira	22.500 TL (1.875 x 12)

3. KONUT KİRA GELİRLERİNDE İSTİSNA

Gelir Vergisi Kanunu’nun 21. maddesine göre, binaların mesken olarak kiraya verilmesinden bir takvim yılı içinde elde edilen hâsılatın 2013 yılı için 3.200 TL’si gelir vergisinden müstesnadır.

 

İstisna haddi üzerinde hâsılat elde edilip beyan edilmemesi veya eksik beyan edilmesi halinde, bu istisnadan yararlanılamayacaktır. 

 

İstisna konut (mesken) olarak kiraya verilen taşınmazlar için geçerli olduğundan, işyeri kira kazançlarından konut istisnasının indirilmesi mümkün değildir.

 

Taşınmazlarını konut olarak kiraya verenlerin, sahip oldukları başka taşınmazlarını işyeri olarak kiraya vermeleri durumunda konutlardan elde ettikleri gelirlere istisna uygulanacaktır.

 

Binaların, konut olarak yıl içinde on iki aydan az süreyle kiraya verilme hallerinde de istisna tutarı aynı şekilde 3.200 TL olarak uygulanacaktır. 

 

Örnek: 2013 yılı Haziran ayından bu yana (7 aylık) konut olarak kiraya verilen bir taşınmazdan elde edilen kira kazancının tamamına konut istisnası 3.200 TL olarak uygulanacaktır. Diğer deyişle 3.200 TL’lik istisna tam rakam olarak uygulanacak, altıncı aydan itibaren kiraya verdim, o zaman kalan altı aylık dönem için istisnanın da o kadarlık kısmından yararlanmalıyım, anlamı çıkarılmamalıdır. İstisna kaç ay gelir elde edilirse edilsin tam rakam olarak uygulanmalıdır.

• Kiraya verilen binanın hisseli olması halinde      elde edilen gelir, hisse sahiplerine hisseleri oranında bölüştürülecek ve      her bir gerçek kişi için ayrı ayrı 3.200 TL’lik      istisna uygulanacaktır. İstisna kişiye özgüdür.

Örnek: Eşi ile birlikte yarı yarıya hisseli ortak olduğu taşınmazını mesken olarak kiraya veren Bay (X) yıllık 12.000 TL gelir elde etmiştir. Bu durumda gelir hisseli bir konut olduğundan ikiye bölünecektir. Hem Bay (X) hem de eşi 6.000 TL ayrı ayrı elde etmiş kabul edilir ve her biri ayrı ayrı konut istisnasından yararlanır.

 

Konut istisnasından yararlanamayacak olanlar şöyle sıralanabilir:

• Ticari, zirai veya mesleki kazancını yıllık      beyanname ile bildirmek mecburiyetinde olanlar; yani ticari kazanç      sahipleri (I.sınıf ve II.sınıf tacirler ile birlikte basit usule tabi olanlar),      zirai kazanç sahipleri (defter tutan çiftçiler), serbest meslek erbapları,     
• İstisna haddinin (3.200 TL) üzerinde hasılat elde      edenlerden, beyanı gerekip gerekmediğine bakılmaksızın ayrı ayrı veya      birlikte elde ettiği ücret, menkul sermaye iradı, gayrimenkul sermaye      iradı ile diğer kazanç ve iratlarının (alomaliye.com)gayri safi tutarları      toplamı 94.000 TL’yi aşanlar.

Örnek: Özel bir şirkette aylık brüt 7.500 TL (yıllık: 7500x12=90.000 TL) maaş alan bir kişi, aynı zamanda mesken olarak kiraya verdiği konutundan yıllık 24.000 TL kazanç elde etmiştir. Kişinin yıllık toplam kazancı (90.000+24000) 114.000 TL olduğundan kanunen belirlenen 94.000 TL’den fazladır. Dolayısıyla bu kişi konut kirası nedeniyle beyanname verirken 3.200 TL’lik istisnadan yararlanamayacaktır.

 

Örnek: Mesken olarak kiraya verdiği konutundan aylık 1.000 TL (yıllık:12.000 TL) gelir elden bir kişi, aynı yıl içinde sahip olduğu bir diğer konutu satmış ve 50.000 TL safi kazanç (değer artış kazancı) elde etmiştir. Söz konusu kişi ayrıca banka mevduat faizi olarak 10.000 TL (menkul sermaye iradı), tek işverenden 40.000 TL brüt ücret almıştır. Bu örnekteki mükellef toplam 112.000 TL (12.000+50.000+10.000+40.000) gelir elde ettiğinden (kanunen belirlenen 94.000 TL’den fazla) konut kirası nedeniyle beyanname verirken 3.200 TL’lik istisnadan yararlanamayacaktır.

 

Örnek: Serbest meslek erbabı olarak avukatlık yapan bir mükellef mesleki faaliyetinden dolayı 2013 yılı itibariyle 50.000 TL kazanç elde etmiştir. Aynı zamanda sahip olduğu taşınmazını konut olarak kiraya vermiş ve yıllık 9.000 TL kira geliri elde etmiştir. Söz konusu mükellef yıllık beyanname ile beyan edilmesi gereken bir kazanç sahibi olduğundan (serbest meslek kazancı) beyanname verirken 3.200 TL’lik istisnadan yararlanamayacaktır.

 

Örnek: Özel bir şirkette mali müşavir olarak çalışan Bay (A) aynı zamanda haftada bir gün başka bir firmaya da müşavirlik hizmeti vermektedir. Her iki firmada da bordrolu olarak çalışan mükellef birinci işverenden brüt yıllık 60.000 TL, ikinci işvereninden de brüt yıllık 20.000 TL ücret geliri elde etmiştir. Sahip olduğu apartman dairesini konut olarak kiraya vermesinden dolayı da 12.000 TL kira geliri elde etmiştir. Bu durumda Bay (A) toplam 92.000 TL (60.000+20.000+12.000) gelir elde ettiğinden ve kanunen belirlenen sınırı (94.000 TL) aşmadığından konut istisnası 3.200 TL’den yararlanabilecektir.

• Kiraya verilen gayrimenkul kiracı tarafından hem      konut hem de işyeri olarak kullanılması halinde (home-office) elde edilen      kira kazancına istisna uygulanmayacaktır. 

4. KİRA GELİRLERİNDEN İNDİRİLECEK GİDERLER

 

Yıllık konut veya işyeri kira geliri hâsılatından indirilecek olan giderler;

 

-  Gerçek gider usulü veya

 

-  Götürü gider usulü olmak üzere iki şekilde tespit edilmektedir.

 

DİKKAT: Mükellef bu usullerden istediğini seçebilir. Ancak götürü usulü seçenler iki yıl geçmedikçe bu usulden dönemeyeceklerinden (GVK.m.74), 2012 yılında götürü usule göre beyanname verenler, 2013 yılında da mutlaka götürü usulü seçmek durumundadırlar.

 

Kira kazançlarının tespitinde gider usulünün seçiminde bütünlük esastır. Diğer deyişle bir gayrimenkulden elde edilen kazanca aşağıda açıklanan yöntemlerden biri, kazanç elde edilen diğer bir gayrimenkulden elde edilen kazanca başka bir gider usulü seçilmesi mümkün değildir. Elde edilen kira gelirlerinin toplamına ya götürü usulü ya da gerçek gider usulünden biri seçilmelidir.

 

Ancak bu bütünlük kuralının iki istisnai durumu vardır. Birincisi tam mükellefiyete tabi bir mükellef, isterse, yurtiçindeki ve yurtdışındaki gayrimenkullerinden elde ettiği kiraları için farklı usulleri seçebilir. İkincisi VUK 112 No’lu tebliğ uyarınca kiraya verilen gayrimenkuller arasında ne maliyet bedeli ve ne de vergi değeri belli olmayan bina ve arazi bulunduğu takdirde, diğerleri için gerçek gider usulü seçilmiş olsa da, bu bina veya arazi için götürü gider usulü uygulanabilir.

 

A- GERÇEK GİDER USULÜ

 

Bu usulde, fiilen yapılmış olan ve belgelerle ispatlanan giderler gerçek tutarlarıyla yıllık kira geliri toplamından indirilecektir.

 

Bu usulde konut kira gelirinden istisna edilen 3.200 TL’ye isabet edenler hariç olmak üzere yıllık kira tutarından aşağıda yazılı giderler indirilir:

 

1. Kiraya veren tarafından ödenen aydınlatma, ısıtma, su ve asansör giderleri,

 

2. Kiraya verilen malların idaresi için yapılan ve gayrimenkulün önemi ile uygun derecede idare giderleri,

 

3. Kiraya verilen mal ve haklara özgü sigorta giderleri,

 

4.  Kiraya verilen mal ve haklar dolayısıyla yapılan ve bunlara sarf olunan borçların faizleri ile konut olarak kiraya verilen bir adet gayrimenkulün iktisap (edinme) yılından itibaren beş yıl süre ile iktisap bedelinin % 5'i,

 

5.  Kiraya verilen mal ve haklar için ödenen vergi, resim, harç ve şerefiyelerle kiraya verenler tarafından ödenmiş olmak şartıyla belediyelere ödenen harcamalara iştirak payları,

 

6. Kiraya verilen mal ve haklar için ayrılan amortismanlar,

 

7. Kiraya verenin yaptığı onarım giderleri,

 

8. Kiraya verilen mal ve haklara ait bakım ve idame giderleri,

 

9. Kiraladıkları mal ve hakları kiraya verenlerin ödedikleri kiralar ve diğer gerçek giderler,

 

10.  Sahibi bulundukları konutları kiraya verenlerin kira ile oturdukları konutun kira bedeli,

 

11. Kiraya verilen mal ve haklarla ilgili olarak mukavelenameye kanuna veya ilama istinaden ödenen zarar, ziyan ve tazminatlar.

 

Gayrimenkul sermaye mahiyetindeki mal ve hakların kısmen kiraya verilmesi halinde, yukarıda yazılı giderlerden yalnız bu kısma isabet edenler hasılattan indirilebilir.

 

Para cezaları ve vergi cezaları hasılattan gider olarak indirilemez.

 

Örnek: Bankadan kredi alınmak suretiyle bir apartman dairesi satın alan kişi söz konusu daireyi kiraya vererek irat elde etmekte ise gerçek gider usulünü seçmesi halinde o yıla ait kira gelirinden bankaya yıl içinde ödediği kredi faizlerini indirebilecektir.

 

Örnek: Kiraya verilen mal ve haklar için ödenen ve gider olarak kazançtan indirilebilecek vergi, resim, harçlara örnek olarak; emlak vergisi, temizletme ve aydınlatma harcı, çevre temizlik vergisi (çöp vergisi), arama, işletme, imtiyaz, telif, patent vb. haklar için ödenen resim ve harçlar örnek olarak verilebilir.

 

Örnek: Bir binanın kapı ve pencerelerinin tamiri, boyanması, otomatın, elektrik tesisatının, banyo kazanı ve lavaboların tamiri veya yenilenmesi gibi giderler, gayrisafi hasılattan gider olarak indirilir. Bu harcamaların mülk sahibi tarafından yapılması şarttır.

 

Örnek: Bir binanın üzerine kat ilavesi, asansör ve kalorifer tesisatı olmayan binaya sonradan bu tesislerin yapılması nedeniyle yapılan giderler normal onarım gideri olmadığından hasılattan düşülemez. Bu giderler gayrimenkulün maliyet bedeline eklenmek ve bu gayrimenkullerle birlikte amortismana tabi tutulmak kaydıyla, amortismanların gider olarak hâsılattan indirilmesi gerekir.

 

Örnek: Bir gerçek kişi sahibi bulunduğu apartman dairesinde öteden beri oturmakta iken, bu dairenin şehir merkezinde kalması ve yüksek kira getirmesi sebebiyle işyeri olarak yıllığı 50.000 TL’den kiraya vermiştir. Kendisi de yıllığı 30.000 TL’den kira ile tuttuğu başka bir apartman dairesinde ikamet ettiği varsayılırsa, ödediği bu kira bedelini elde ettiği işyeri kira gelirinden gider olarak indiremez. Çünkü ikamet ettiği konuta ait kirayı indirim konusu yapabilmesi için sahibi olduğu binayı da konut olarak kiraya vermesi gerekmektedir.

 

Örnek: Bay (Z) 2012 yılında 250.000 TL’ye satın aldığı bir apartman dairesini, 01.01.2013’de konut olarak kiraya vermiş ve yıllık 16.800 TL gelir elde etmiştir. Satın aldığı konutun % 5’i 12.500 TL (250.000 x % 5)’dir. İstisnaya isabet eden tutarın ayrıştırılması ile kazançtan indirim konusu yapılabilir.

 

GERÇEK GİDER YÖNTEMİNİ SEÇENLER DİKKAT: Gerçek gider yöntemini seçen mükellefler, yapıkları harcamaların konut kira gelirinden istisna edilen 3.200 TL’ye isabet eden kısmını gider olarak indiremezler. Dolayısıyla istisnaya
isabet eden kısmın hesaplanması gerekir. Şöyle ki;

                                    Toplam Gider  x Vergiye Tabi Hasılat (*)
İndirilebilecek Gider =  -------------------------------------------------
                                                     Toplam Hasılat

(*) Vergiye Tabi Hasılat = Toplam Hasılat - Mesken Kira Geliri İstisnası

Örnek: Sahibi olduğu konutu 2013 yılında kiraya veren ve 9.000 TL kira geliri elde eden bir mükellefin başka geliri bulunmamaktadır. Mükellef gayrimenkulü ile ilgili olarak, 2.000 TL harcama yapmış olup, gerçek gider yöntemini seçmiştir.

 

Gerçek gider yöntemi seçildiğinden 2.000 TL’lik harcamanın 3.200 TL’lik istisnaya isabet eden kısmının hesaplanması ve toplam gider içinden ayrıştırılması gerekir. Buna göre;

Vergiye Tabi Hasılat = 9.000 – 3.200 =  5.800 TL

İndirilebilecek Gider = (2.000 x 5.800) / 9.000 = 1.288,89 TL

Dolayısıyla gider olarak 2.000 TL değil, 1.288,89 TL indirilebilecektir. İstisnaya isabet eden kısım bu şekilde ayrıştırılmış olmaktadır.

 

Daha fazla bilgi için bu yazının kaleme alınması sırasında taslak olarak kamuoyu ile paylaşılan Maliye Bakanlığının 286 Seri No.lu Gelir Vergisi Kanunu Genel Tebliğ Taslağına bakılabilir.

B- GÖTÜRÜ GİDER USULÜ

Gelir Vergisi Kanunu’nun 74. maddesinde, isteyen yükümlülerin, bir önceki bölümde açıklanan gerçek giderlere karşılık olmak üzere hâsılatlarının %25’ini götürü olarak indirebilecekleri kabul edilmiştir. Bu usulü seçen mükelleflerin götürü gidere ilişkin orana (%25) isabet eden tutar dışında, maddede bahsi geçen gerçek giderlerden herhangi birisini ayrıca indirmeleri söz konusu olamayacaktır. Çalışmanın sonunda götürü gider usulü ile ilgili örneklere yer verilmiştir.

 

Götürü gider usulü ve gerçek gider usulünün seçilmesinde mükelleflere seçimlik hak tanınmıştır. Ancak götürü gider usulünü seçenler iki yıl geçmedikçe gerçek usule dönemeyeceklerdir (GVK.m.74).

 

VI- KİRA GELİRLERİNE UYGULANACAK İNDİRİMLER NELERDİR?

 

Konut veya işyeri kira geliri elde eden mükellefler yıllık gelir vergisi beyannamesi üzerinde istisna ve giderler düşüldükten sonra kalan kira tutarı üzerinden ayrıca aşağıda sayılan giderleri indirim konusu yapabileceklerdir.

 

1. Beyan edilen gelirin %15'ini ve asgari ücretin yıllık tutarını (11.743,20 TL) aşmamak şartıyla mükellefin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait hayat sigortalarına ödenen primlerin %50'si ile ölüm, kaza, hastalık, sağlık, engellilik, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta primleri kazançtan indirim konusu yapılabilir. Burada dikkat edilmesi gereken husus sigortanın Türkiye'de kâin ve merkezi Türkiye'de bulunan bir emeklilik veya sigorta şirketi nezdinde akdedilmiş olması, prim tutarlarının gelirin elde edildiği yılda ödenmiş olması ve ücret geliri elde edenlerin ücretlerinin safi tutarının hesaplanması sırasında ayrıca indirilmemiş bulunması şarttır. Eşler veya çocuklar ayrı beyanname veriyorlarsa bunlara ait prim kendi gelirlerinden indirilir.

 

2. Beyan edilen gelirin % 10'unu aşmaması, Türkiye'de yapılması ve gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzel kişilerden alınacak belgelerle tevsik edilmesi şartıyla, mükellefin kendisi, eşi ve küçük çocuklarına ilişkin olarak yapılan eğitim ve sağlık harcamaları.

 

3. Genel ve özel bütçeli kamu idareleri, il özel idareleri, belediyeler, köyler ile kamu yararına çalışan dernekler ve Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflara yıllık toplamı beyan edilecek gelirin % 5'ini (kalkınmada öncelikli yöreler için % 10'unu) aşmamak üzere, makbuz karşılığında yapılan bağış ve yardımlar.

 

4. Genel ve özel bütçeli kamu idarelerine, il özel idarelerine, belediyelere ve köylere bağışlanan okul, sağlık tesisi ve yüz yatak (kalkınmada öncelikli yörelerde elli yatak) kapasitesinden az olmamak üzere öğrenci yurdu ile çocuk yuvası, yetiştirme yurdu, huzurevi, bakım ve rehabilitasyon merkezi ile mülki idare amirlerinin izni ve denetimine tabi olarak yaptırılacak ibadethaneler ve Diyanet İşleri Başkanlığı denetiminde yaygın din eğitimi verilen tesislerin inşası dolayısıyla yapılan harcamalar veya bu tesislerin inşası için bu kuruluşlara yapılan her türlü bağış ve yardımlar ile mevcut tesislerin faaliyetlerini devam ettirebilmeleri için yapılan her türlü nakdî ve aynî bağış ve yardımların tamamı.

 

5. Fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet bedelinin tamamı.

 

6. Genel ve özel bütçeli kamu idareleri, il özel idareleri, belediyeler, köyler, kamu yararına çalışan dernekler, Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflar ve bilimsel araştırma faaliyetinde bulunan kurum ve kuruluşlar tarafından yapılan ya da Kültür ve Turizm Bakanlığınca desteklenen veya desteklenmesi uygun görülen;

 

a) Kültür ve sanat faaliyetlerine ilişkin ticari olmayan ulusal veya uluslararası organizasyonların gerçekleştirilmesine,

 

b) Ülkemizin uygarlık birikiminin kültürü, sanatı, tarihi, edebiyatı, mimarisi ve somut olmayan kültürel mirası ile ilgili veya ülke tanıtımına yönelik kitap, katalog, broşür, film, kaset, CD ve DVD gibi manyetik, elektronik ve bilişim teknolojisi yoluyla üretilenler de dahil olmak üzere görsel, işitsel veya basılı materyallerin hazırlanması, bunlarla ilgili derleme ve araştırmaların yayınlanması, yurt içinde ve yurt dışında dağıtımı ve tanıtımının sağlanmasına,

 

c) Yazma ve nadir eserlerin korunması ve elektronik ortama aktarılması ile bu eserlerin Kültür ve Turizm Bakanlığı koleksiyonuna kazandırılmasına,

 

d) 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamındaki taşınmaz kültür varlıklarının bakımı, onarımı, yaşatılması, rölöve, restorasyon, restitüsyon projeleri yapılması ve nakil işlerine,

 

e) Kurtarma kazıları, bilimsel kazı çalışmaları ve yüzey araştırmalarına,

 

f) Yurt dışındaki taşınmaz Türk kültür varlıklarının yerinde korunması veya ülkemize ait kültür varlıklarının Türkiye'ye getirtilmesi çalışmalarına,

 

g) Kültür envanterinin oluşturulması çalışmalarına,

 

h) 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamındaki taşınır kültür varlıkları ile güzel sanatlar, çağdaş ve geleneksel el sanatları alanlarındaki ürün ve eserlerin Kültür ve Turizm Bakanlığı koleksiyonuna kazandırılması ve güvenliklerinin sağlanmasına,

 

i) Somut olmayan kültürel miras, güzel sanatlar, sinema, çağdaş ve geleneksel el sanatları alanlarındaki üretim ve etkinlikler ile bu alanlarda araştırma, eğitim veya uygulama merkezleri, atölye, stüdyo ve film platosu kurulması, bakım ve onarımı, her türlü araç ve teçhizatın tedariki ile film yapımına,

 

j) Kütüphane, müze, sanat galerisi ve kültür merkezi ile sinema, tiyatro, opera, bale ve konser gibi kültürel ve sanatsal etkinliklerin sergilendiği tesislerin yapımı, onarımı veya modernizasyon çalışmalarına,

 

İlişkin harcamalar ile bu amaçla yapılan her türlü bağış ve yardımların % 100'ü;

 

7. 3289 sayılı Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğünün Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ile 17.6.1992 tarihli ve 3813 sayılı Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun kapsamında yapılan sponsorluk harcamalarının; amatör spor dalları için tamamı, profesyonel spor dalları için % 50'si.

 

8. Bakanlar kurulunca yardım kararı alınan doğal afetler dolayısıyla Başbakanlık aracılığıyla makbuz mukabili yapılan ayni veya nakdi bağışların tamamı.

 

10. İktisadi işletmeleri hariç, Türkiye Kızılay Derneğine ve Türkiye Yeşilay Cemiyetine makbuz karşılığı yapılan nakdi bağış ve yardımların tamamı.

 

11. Diğer kanunlara göre tamamı indirilecek bağış ve yardımlar; Yüksek Öğretim Kanununa göre üniversitelere ve Yüksek Teknoloji Enstitüsüne makbuz karşılığı yapılan nakdi ve ayni bağışlar ile vakıf üniversitelerine yapılan bağış ve yardımlar; Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Kanununa göre yapılan bağış ve yardımlar; Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumunun Kuruluşu Hakkındaki Kanuna göre yapılan nakdi bağışlar; Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanununa göre yapılan ayni ve nakdi bağışlar; Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Kanununa göre yapılan ayni-nakdi bağışlar; Türk Silahlı Kuvvetleri Güçlendirme Vakfı Kanununa göre yapılan ayni-nakdi bağışlar; Milli Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Seferberlik Kanununa göre yapılan ayni/nakdi bağışlar; İlköğretim ve Eğitim Kanununun 76 ncı maddesine göre ilköğretim kurumlarına yapılan nakdi bağışların tamamı indirilebilecektir.

 

VII. GİDER FAZLASI VE ZARAR DURUMU

 

Gayrimenkul sermaye iradına konu olan sermayenin kendisinde meydana gelen eksilmeler zarar sayılmaz ve iradın gayri safi miktarının tespitinde gider olarak kabul edilmezler.

 

Gayrimenkul sermaye iradının safi tutarının hesabında giderlerin fazlalığı dolayısıyla doğan zararlar,  beş yılı geçmemek üzere gelecek yıllarda elde edilen kira gelirlerinden gider olarak düşülebilir. Bu durumun iki istisnası vardır:

 

1. Sahibi bulundukları konutları kiraya verenlerin kira ile oturdukları konut veya lojmanların kira bedellerini indirim konusu yapmaları durumunda bir zarar doğması halinde, bu zararın gelecek yıllarda elde edilen gayrimenkul sermaye iradından indirim konusu yapılması söz konusu değildir.

 

2.Konut olarak kiraya verilen bir adet gayrimenkule ait hasılattan indirim konusu yapılan iktisap bedelinin % 5’i oranındaki tutarın indirilemeyen kısmı gider fazlalığı olarak dikkate alınamaz.

 

VIII- EMSAL KİRA BEDELİ ESASI

 

A- EMSAL KİRA BEDELİNİN TESPİTİ

 

Emsal kira bedeli uygulaması gayrimenkul sermaye iratlarının vergilendirilmesinde kullanılan bir vergi güvenlik müessesesidir. Emsal kira bedeli gayrimenkulün kira ücreti almadan başkasının kullanımına bırakılması durumunda ya da kira ücretinin emsal kira bedelinden düşük olması durumunda devreye giren bir düzenlemedir. Bu tip durumlarda gayrimenkulün emsal kira bedeli, gayrimenkulün kirası sayılmaktadır.

 

Emsal kira bedeli bina, arazi, mal ve haklarda ayrı ayrı tespit edilmektedir. Bina ve arazilerde emsal kira bedeli, yetkili özel makamlarca veya mahkemelerce saptanmış kiradır. Kira mevzuatına göre kira takdir veya tespit etmeye yetkili makamlar, mahkeme veya yetkili özel makamlardır. Böyle bir makam yoksa veya söz konusu bina ve arazi için kira takdir veya tespiti yapılmamış ise, emsal kira bedeli, Vergi Usul Kanunu’na göre belirlenen vergi değerinin %5’idir. 

 

Vergi değeri bina ve arazinin rayiç bedelidir. Rayiç bedel ise, Emlak Vergisi Kanunu’nun 29. maddesi ve aynı maddede sözü edilen "emlak vergisine matrah olacak vergi değerinin takdirine ilişkin tüzük" hükümlerine göre saptanmaktadır.

 

Örnek: Bay (Y) emlak vergisi değeri 100.000 TL olan konutlarından birini bedelsiz olarak arkadaşının kullanımına bırakması halinde kira bedeli tahsil etmemiş olmasına rağmen 100.000 TL x %5 = 5.000 TL emsal kira bedeli üzerinden yıllık gelir vergisi beyannamesi vermek suretiyle vergi ödeyecektir.

 

B- EMSAL KİRA BEDELİNİN HANGİ DURUMLARDA UYGULANACAĞI VE UYGULANMAYACAĞI

 

Emsal kira bedeli kiraya verilen mal ve haklara ait kiranın, emsal kira bedelinden düşük olması, mal ve hakların bedelsiz olarak başkalarının kullanımına bırakılması durumunda uygulanacaktır.

 

Emsal kira bedeli esası aşağıdaki durumlarda ise uygulanmayacaktır:

 

- Boş kalan gayrimenkullerin muhafazası amacıyla bedelsiz olarak başkalarının kullanımına bırakılması durumunda. Örneğin, bir yazlığın kışın korunması suretiyle münasip bir kısmının bekçiye hasredilerek bırakılması gibi.

 

- Binaların mal sahiplerinin usul (anne, baba, anneanne, babaanne, nine, dede), füru (çocuk, torun) veya kardeşlerinin ikametine tahsis edilmesi durumunda (Usul, füru veya kardeşlerden her birinin ikametine birden fazla konut tahsis edilmişse bu konutların yalnızca birisi hakkında emsal kira bedeli hesaplanmaz, kardeşler evli ise eşlerinden sadece biri için emsal kira bedeli hesaplanmaz),

 

Örnek: Bay (A) evlidir ve babası tarafından kendisine bedelsiz olarak bir ev tahsis edilmiş olup bu evde ikamet etmektedir. Bay (A)’nın eşi Bayan (B)’nin babası da kendilerine bedelsiz olarak başka bir konut tahsis etmiştir. Bu durumda evli eşlere babaları tarafından iki tane bedelsiz konut tahsisi söz konusudur. Sadece bir konut için emsal kira bedeli uygulanmayacak, diğer konut için ise emsal kira bedeli hesaplanacaktır.

 

- Mal sahibi ile birlikte akrabaların da aynı evde veya dairede ikamet etmesi durumunda

 

- Genel bütçeye dâhil daireler ve katma bütçeli idareler, il özel idareleri ve belediyeler ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılan kiralamalarda,

 

emsal kira bedeli uygulanamaz (GVK madde 73/2).

 

Diğer yandan emsal bedelden düşük tutarda elde edilen kira gelirinin kira sözleşmesi, ödemeye ilişkin banka dekontu veya havale makbuzu vb. belgelerle veya kiracının ifadesiyle ispat veya tevsik edildiği durumlarda ayrıca emsal kira bedeli karşılaştırılması uygulaması yolun gidilmemektedir. Söz konusu ispat veya tevsik işlemine ise ancak beyan edilen kira gelirlerinin gerçek durumu yansıtmadığına ilişkin karinelerin bulunması veya vergi incelemeleri sırasında yetkililerce talep edilmesi durumunda başvurulmaktadır (GVK İç Genelgesi 05.01.1999-292, Sıra No:1999/1).

 

IX- BEYANNAME NE ZAMAN VE NEREYE VERİLECEK?

 

- 2013 yılı kazançlarına ilişkin beyanname 25 Mart 2014 tarihine kadar verilecektir.

 

- Türkiye’yi terk edenler yurtdışına çıkma tarihinden önceki 15 gün içinde vereceklerdir.

 

- Ölüm halinde mirasçılar ölüm tarihinden itibaren 4 ay içinde vereceklerdir.

 

Beyanname, kayıtlı bulunulan vergi dairesine verilecektir. Beyanname, elden verilebileceği gibi posta ile de gönderilebilecektir. Bunun yanında 26 Sıra No’lu VUK Sirkülerine göre internet yoluyla da (elektronik beyanname) beyanda bulunmak mümkündür.

 

Beyanname taahhütlü olarak posta ile gönderildiğinde, postaya veriliş tarihi beyannamenin verildiği tarih olarak kabul edilecektir. Beyanname normal (adi) posta ile gönderilirse, beyannamenin vergi dairesine ulaştığı tarih beyannamenin verildiği tarih olarak kabul edilecektir.

 

252 Sıra No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği açıklamaları çerçevesinde, işyeri kira gelirleri ile ilgili olarak, tevkif yolu ile kesilen vergilerin mahsubunda; mükelleflerin kendilerinden vergi tevkifatı yapan vergi sorumlularının (kiracının) adı soyadı, unvanı, vergi dairesi ve vergi kimlik numaralarını, kesintiye esas alınan brüt tutarları, kesilen vergileri ve kesinti yapılan dönemleri gösteren tabloyu yıllık beyanlarına eklemeleri gerekir.

X- BEYANNAME VERİLMEMESİ HALİNDE YAPILACAK İŞLEMLER

Kira gelirini beyan etmeyenlerden, ödemedikleri vergi, cezalı olarak alınmaktadır.  Beyanda bulunmayanlar;

- 3.200 TL’lik konut kira geliri istisnasından yararlandırılmamakta,

- Vergi dairesi, durumu tespit ettiğinde; iki kat birinci derece usulsüzlük cezası kesmektedir. Kira gelirini takdir komisyonu takdir etmekte, bunun üzerinden de vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi ile birlikte vergi alınmaktadır.

 

XI- KİRA ÖDEMELERİNİN BANKADAN YAPILMA ZORUNLULUĞU

 

Gayrimenkul sermaye iratlarının izlenebilirliğini ve denetimini kolaylaştırmak, özellikle konut ve işyeri kira gelirlerinde oluşan kayıt dışılığı azaltmak amacıyla kira ödemelerinin banka kanalı ile yapılmasına yönelik bazı düzenlemeler yürürlüğe girmiş bulunmaktadır.

 

268 Seri No’lu GVK Genel Tebliğine göre;

 

- Konutlarda, her bir konut için aylık 500 TL ve üzerinde kira geliri elde edenler;

 

- İşyerlerinde ise herhangi bir miktar ile sınırlı olmaksızın işyerini kiraya verenler ile kiracıların,

 

kiraya ilişkin tahsilât ve ödemelerini banka veya Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü tarafından düzenlenen belgelerle tevsik etmeleri zorunlu hale getirilmektedir.

 

Mükelleflerce her bir konut için aylık tutarı 500 TL' nin altındaki konut kira geliri ile mahkeme ve icra yoluyla yapılan konut ve işyeri kira gelirine ilişkin tahsilâtlar tebliğle getirilen zorunluluk kapsamında değildir. Öte yandan aynî olarak yapılan ödemeler de zorunluluk kapsamında değildir.

 

Konutlarda tevsik zorunluluğu sadece kiraya vereni kapsamaktadır (mülk sahibi). İşyerlerinde ise hem kiraya veren hem de kiracıları kapsamaktadır.

 

Getirilen zorunluluklara uymayanlara kesilecek ceza, 2013 yılı için; birinci sınıf tüccarlar ile serbest meslek erbabı hakkında 1.200 TL'den, ikinci sınıf tüccarlar, defter tutan çiftçiler ile kazancı basit usulde tespit edilenler hakkında 600 TL'den, bunlar dışında kalanlar hakkında 300 TL'den az olmamak üzere her bir işlem için bu işleme konu tutarın %5'idir.

 

XII- KİRA KAZANÇLARINDA DEFTER, KAYIT VE BELGELERİN SAKLANMASI

 

VUK 208’e göre defter tutmaya mecbur olan gerçek kişiler gelir vergisine tabi menkul ve gayrimenkul sermayelerle bunlardan elde edilen iratları ve bunlara ilişkin giderleri defteri kebir veya işletme hesabının veya serbest meslek erbabı kazanç defterinin ayrı bir sayfasına veya ayrı bir deftere veyahut bir cetvele ayrı ayrı kaydetmeye mecburdurlar. Ancak bu hesap mükellefin diğer kazançlarını tespit için tuttuğu hesaplara karıştırılmaz ve onlar ile birleştirilmez.

 

Defter tutmak zorunda olmayan mükellefler ise sadece kiralama işlemi ile ilgili belgeleri aklamakla yükümlüdürler. Kira kontratı, banka dekontları, makbuzlar, gider belgeleri vb tüm dokümanlar muhafaza edilmek durumundadır. Olası vergi incelemelerinde mükellefler bu belgeleri ibraz edeceklerdir.

XIII- KONUT VEYA İŞYERİ KİRA GELİRLERİNİN BEYANINA İLİŞKİN ÖRNEKLER

Aşağıdaki örneklerin hesaplanmasında 2013 yılı gelir vergisi tarifesi esas alınmıştır.

 

ÖRNEK-1: Mükellef Bayan (Z), İstanbul’da bulunan dairesini konut olarak kiraya vermesi sonucu, 2013 takvim yılında 40.000 TL kira geliri elde etmiştir.  Beyana tabi başka geliri bulunmayan mükellef, götürü gider yöntemini seçmiştir.

 

Mükellefin kira gelirine ilişkin gelir vergisi aşağıdaki gibi hesaplanacaktır.

 

 

ÖRNEK-2: Mükellef Bay (S), Bursa’da bulunan dairesini konut olarak kiraya vermesi sonucu, 2013 yılında 15.000 TL, işyeri olarak kiraya verdiği daireden ise 23.000 TL brüt kira geliri elde etmiştir. İşyeri için ödenen kira bedelleri üzerinden 4.600 TL tevkifat yapılmıştır.

 

Beyana tabi başka geliri olmayan mükellef, götürü gider yöntemini seçmiştir.

 

Söz konusu mükellefin mesken kirası gelirinin istisna haddini aşan kısmı ile tevkifata tabi tutulan işyeri kirasının toplamı (11.800+23.000) 26.000 TL’yi aştığından, mesken ve işyeri kira gelirleri birlikte beyan edilecek olup, buna ilişkin gelir vergisi aşağıdaki gibi hesaplanacaktır.

 

 

ÖRNEK-3: Mükellef Bay (F), İzmir’de bulunan dairesini konut olarak kiraya vermesi sonucu, 2013 yılında 29.000 TL kira geliri elde etmiştir. Mükellef 2013 yılı için yaptırdığı hayat sigortası kapsamında 3.000 TL katkı payı ödemiş ve Devlete ait bir hastaneye 20.11.2013 tarihinde 500 TL makbuz karşılığı bağışta bulunmuştur.

 

Beyana tabi başka geliri bulunmayan mükellef, götürü gider yöntemini seçmiştir. Mükellefin kira gelirine ilişkin gelir vergisi aşağıdaki gibi hesaplanacaktır.

 

 

ÖRNEK-4: Mükellef Bayan (V), Samsun’da bulunan ve işyeri olarak kiraya verdiği mülkünden 75.000 TL brüt kira geliri elde etmiştir. İşyeri için ödenen kira bedelleri üzerinden 15.000 TL tevkifat yapılmıştır. Beyana tabi başka geliri olmayan mükellef, götürü gider yöntemini seçmiştir.

 

Tevkifata tabi tutulan işyeri kirasının bedeli 26.000 TL’yi aştığından elde edilen kira gelirinin beyan edilmesi gerekmektedir. Bu durumda gelir vergisi aşağıdaki gibi hesaplanacaktır.

 

 

ÖRNEK-5: Mükellef Bay (F), işyeri olarak kiraya verdiği gayrimenkulünden yıllık 120.000 TL brüt kira geliri elde etmiştir. İşyeri için ödenen kira bedelleri üzerinden 24.000 TL tevkifat yapılmıştır. Beyana tabi başka geliri olmayan mükellef, götürü gider yöntemini seçmiştir.

 

Tevkifata tabi tutulan işyeri kirasının bedeli 26.000 Türk Lirasını aştığından elde edilen kira gelirinin beyan edilmesi gerekmektedir. Bu durumda gelir vergisi aşağıdaki gibi hesaplanacaktır.

 

 

ÖRNEK-6: Mükellef Bay (K), 550.000 TL değerinde olan kredi ile aldığı ve işyeri olarak kiraya verdiği gayrimenkulünden yıllık 185.000 TL brüt kira geliri elde etmiştir. İşyeri için ödenen kira bedelleri üzerinden 37.000 TL tevkifat yapılmıştır. Beyana tabi başka geliri olmayan mükellef, gerçek gider yöntemini seçmiştir.

 

Yıl içerisinde gayrimenkul alımı için kullandığı kredi borcu nedeniyle 25.000 faiz ödemiştir. Ayrıca 2.500 TL sigorta harcaması yapmıştır. 550.000 TL değerindeki gayrimenkulün iktisap bedelinin % 5’i oranında indirimden yararlanılacaktır.

 

Tevkifata tabi tutulan işyeri kirasının bedeli 26.000 Türk Lirasını aştığından elde edilen kira gelirinin beyan edilmesi gerekmektedir. Bu durumda gelir vergisi aşağıdaki gibi hesaplanacaktır.

 

 

ÖRNEK-7: Bayan (Y) 2013 yılı içinde 15.000 TL emekli maaşı dışında konut olarak kiraya verdiği taşınmazından 24.000 TL gelir elde etmiştir. Götürü gider yöntemini tercih eden Bayan (Y)’nin başka bir geliri bulunmamaktadır.

 

Bu durumda Bayan (Y)’nin kazancı aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.

 

Emekli maaşı GVK 23/11 hükmü uyarınca vergiden istisnadır ve beyannameye dahil edilmeyecektir.

 

Toplam 24.000 TL konut kirası gelirine konut istisnası uygulanacak ve ödenmesi gereken vergi aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır:

 

 

ÖRNEK-8: Doktor olarak hastanede ücretli çalışan Bay (D) 2013 yılı içinde brüt 85.000 TL ücret geliri elde etmiştir. Sahip olduğu taşınmazlarından birini konut olarak kiraya vermiş 21.000 TL kazanç elde etmiştir. Diğerini ise işyeri olarak kiraya vermiş net 42.000 TL gelir sağlamıştır. Bankadaki mevduat hesabına 10.000 TL faiz tahakkuk etmiştir. İşyeri kazancından 10.500 TL stopaj yapılmıştır. Götürü gider yöntemini seçen Bay (D)’nin kazancı aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.

 

Tek işverenden alınan ücret ve banka mevduat faizi Gelir Vergisi Kanunu düzenlemeleri gereği beyan edilmeyecektir. Kira kazançları toplamı ise 26.000 TL’yi aştığından beyan edilecektir. Konut kira geliri 21.000 TL, işyeri kira geliri ise brüt 52.500 TL olarak beyan edilecektir.

 

Diğer yandan Bay (D)’nin elde ettiği kazançların toplamı 168.500 TL olduğundan (85.000+21.000+52.500+10.000) ve 94.000 TL’yi aştığından konut istisnasından yararlanması mümkün değildir. İşyeri kazançları üzerinden yapılan stopajlar ise mahsup edilecektir.

 

Buna göre hesaplama şu şekilde olacaktır.

 

 

 

-----------------------------

 

27 Ocak 2014

 

Dr. Özgür BİYAN Balıkesir Üniversitesi, Bandırma İİBF Maliye Bölümü Öğretim Üyesi Alomaliye.com Yayın Kurulu Başkan Yrd.

 

ozgurbiyan@hotmail.com

 

Tweetle